මේ ප්‍රශ්නයට බොහෝ දෙනාගේ පිළිතුර වන්නේ ඔවුන් කියවා ඇත්තේ අසා ඇත්තේ එසේ බවයි. නමුත් ඇත්තටම අභ්‍යවකාශ ක්ෂේත්‍රයේ පුරෝගාමින් දෙදෙනා වන ඇමරිකාවට හා සෝවියට් දේශයට රොකට් තාක්ෂණය ලැබුනේ ජර්මනියෙන්ද යන්න සොයා බැලිය යුතු කාරණයකි.
ගිණිකෙළි ලෙසින් චීනයේ ආරම්භ වූ රොකට් තාක්ෂණය වසර දහස් ගණනක් පැරණි වූවත් නූතන රොකට් තාක්ෂණයේ ආරම්භය ලෙස සලකන්නේ ඇමරිකාවේ ඉංජිනේරු Robert Goddard විසින් de Laval වර්ගයේ නොසලයක් (රොකට් එන්ජිමක දහන කුටීරයේ නිපදවන උණුසුම් වායු ධාරාවේ වේගය තත්පරයට මීටර් කිහිපයක සිට තත්පරයට කිලෝමීටර් කිහිපයක් දක්වා වැඩි කළ හැකි නොසලයක්) සම්බන්ධ කළ ද්‍රව ඉන්ධන රොකට් එන්ජිමක් නිපදවීම සමගයි. de Laval නොසලය මගින් මින් පෙර රොකට් එන්ජින්වල තිබූ කාර්යක්ෂමතාව 2% සිට 64% දක්වා වැඩිවූ අතර පළමු ද්‍රව ඉන්ධන රොකට් එන්ජිමක සාර්ථක පරීක්ෂාව සිදු කළේ 1923 නොවැම්බර් 1 වනදායි.
ලොව ප්‍රථම ද්‍රව ඉන්ධන රොකට්ටුව
Goddard විසින් සෑදූ ලෝකයේ පළමු ද්‍රව ඉන්ධන රොකට්ටුව සාර්ථකව දියත් කරන්නේ 1926 මාර්තු 16 වනදායි. මීට සමගාමීව ජර්මනියේ Hermann Oberth නම් ඉංජිනේරුවරයාත් 1929 වසරේ ද්‍රව ඉන්ධන රොකට් එන්ජිමක් පරීක්ෂා කර ඇත. ජර්මන් ඉංජිනේරුවන් Goddard ගේ පරීක්ෂණ පිළිබදව බෙහෙවින් උනන්දු වූ අතර ජර්මන් ඉංජිනේරුවන්ට තාක්ෂණික ගැටළු මතුවූ අවස්ථාවල ඔවුන් Goddard ව සම්බන්ධ කරගෙන උපදෙස් ගෙන ඇත. කෙසේ නමුත් Goddard තමන්ගේ පරීක්ෂණ තනිවම කරගෙන ගිය නිසා ඇමරිකාවේ සමකාලීන රොකට් පරීක්ෂකයින් සමග ඔහුගේ සම්බන්ධතාව අවම විය.
පළමු හා දෙවන ලෝක යුධ සමයන්වලදී තමන්ගේ දැනුම් හා අත්දැකීම් සමගින් ඇමරිකානු හමුදාවලට තාක්ෂණික සහාය දීමට පවා Goddard කටයුතු කළ අතර අවසානයේ තමන් තනිව පරීක්ෂණ කිරීමෙන් එම පරීක්ෂණවල අනාගතය අවිනිශ්චිත වූ නිසා අවසනායේ ඔහු ඇමරිකානු රොකට් සංගමයට (American Rocket Society) බැදීමට තීරණය කර ඇත. පේටන්ට් බලපත්‍ර 214 ක් හිමි කරගෙන තිබූ ආචාර්ය Robert Goddard පසුකාලීනව ඇමරිකාවේ අභ්‍යවකාශ ක්ෂේත්‍රයේ කැපී පෙනෙන චරිත වූ Milton Rosen, Buzz Aldrin, Jim Lovell, Gene Kranz වැනි පුද්ගලයින් ගණනාවකගේම අභ්‍යවකාශ ක්ෂේත්‍රයට කැමැත්ත ඇති කිරීමට හේතු වූ චරිතයක් විය.
ජර්මනියෙන් ඇමරිකාවට?
මේ අතර ජර්මනියේත් Oberth සමගින් රොකට් තාක්ෂණය සම්බන්ධ පරීක්ෂණ කිරීමට තවත් ඉංජිනේරුවන් ගණනාවක්ම එක් වී සිටි අතර Oberth නිසා මේ ක්ෂේත්‍රයට උනන්දු වූ තරුණ ජර්මන් ඉංජිනේරුවරයෙක් වූ Wernher von Braun ජර්මනියේ රොකට් තාක්ෂණය වැඩි දියුණු කිරීමට දායක වූ ප්‍රධාන චරිතයක් විය. දෙවන ලෝක යුධ සමයේ ජර්මනිය සතුරු රටවලට පහර දීමට භාවිතා කළ ලෝකයේ පළමු දිගු-දුර බැලිස්ටික් මිලයිලය වන V-2 මිසයිල ව්‍යාපෘතියේ ප්‍රධාන ඉංජිනේරුවරයා වූයේ von Braun ය.
ප්‍රසිද්ධ කතාව වන්නේ දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසුව von Braun හා ඔහුගේ ඉංජිනේරු කණ්ඩායම ඇමරිකාවට පැමිණීමෙන් පසු ඔවුන්ගේ දැනුමෙන් ඇමරිකාවේ රොකට් තාක්ෂණය දියුණු කළ බවයි. නමුත් සැබෑ ඉතිහාසය මීට වඩා බෙහෙවින් වෙනස් වේ.
Theodore von Kármán යනු හන්ගේරියාවේ උපත ලද හා අධ්‍යාපනය ලද ඉංජිනේරුවරයෙකි. ජර්මන් ආධිපත්‍යයේ පැතිරීමත් සමග 1930 දී ඇමරිකාවට සංක්‍රමණය වන ඔහු ඇමරිකාවේ Caltech (California Institute of Technology) විශ්ව විද්‍යාලයේ වායුගතික විද්‍යාව පිළිබද ආචාර්යවරයෙක් ලෙස රැකියාවේ නිරත විය. මොහු විසින් සිදු කළ පරීක්ෂණ සමග තරලගතික/වායුගතික විද්‍යාවේ නව සොයා ගැනීම් ගණනාවක්ම ලෝකයට දායාද වූ අතර අභ්‍යවකාශයේ සීමාව Kármán Line ලෙස නම් කර ඇත්තේ ඔහුට ගෞරවයක් වශයෙනි. කෙසේ නමුත් මහාචාර්ය von Kármán ගේ උනන්දුව තිබුණේ වායුගතික විද්‍යාවට පමණක් නොවේ.
රොකට් තාක්ෂණය පිළිබදවත් බෙහෙවින් උනන්දු වූ ඔහු යටතේ රොකට් තාක්ෂණයට උනන්දු ශිෂ්‍යයින් කිහිපදෙනෙක්ම අධ්‍යාපනය ලැබීය. ඒ අතරින් Frank Malina රොකට් පිළිබද ඉතා උනන්දු ඉංජිනේරුවරයෙක් වූ අතර ඔහු ආචාර්ය Goddard සමග පවා සම්බන්ධ වී කටයුතු කර ඇත. මහාචාර්ය von Kármán යටතේ Malina සමගින් විශ්ව විද්‍යාලයේ රොකට් ක්ෂේත්‍රයට උනන්දු වූ Jack Parsons, Hsue-Shen Tsien, Weld Arnold, Apollo Smith, Edward Forman ඇතුළු 6 දෙනාගේ කණ්ඩායම විශ්ව විද්‍යාලයේ රොකට් පරීක්ෂණ සිදු කළ අතර ඔවුන්ගේ පරීක්ෂණවල භයානකකම නිසා ඔවුන්ව Suicide Squad ලෙස හදුන්වා ඇත.
වැඩ කටයුතු විශ්ව විද්‍යාලයෙන් එළියට
පසුව ඔවුන්ගේ වැඩ කටයුතු විශ්ව විද්‍යාල භූමියෙන් ඉවතට ගෙන යෑමට සිදු වූ අතර අවසානයේ ඔවුන් විශ්ව විද්‍යාලය සදහා වෙනම රොකට් පරීක්ෂණ විද්‍යාගාරයක් ලෙස Jet Propulsion Laboratory ආරම්භ කරන ලදී. ඒ අතරම ඔවුන් විසින් සංවර්ධනය කළ ගුවන් යානාවලට කෙටි දුරකින් ගුවන් ගත වීමට බලය ලබා ගත හැකි රොකට් එන්ජින් පිළිබද එක්සත් ජනපද ගුවන් හමුදාවේ අවධානය යොමු වූ අතර එහි ප්‍රතිඵලය වූයේ ඒවා නිෂ්පාදනය කිරීම සදහා Kármán, Malina, Parsons ඇතුළු පිරිස පෞද්ගලික සමාගමක් ආරම්භ කිරීමටයි.
මෙය Aerojet Engineering Corporation ලෙසින් නම් කරන ලදී (JPL එක පසුකාලීනව Caltech විශ්ව විද්‍යාලය යටතේ පාලනය වන NASA ආයතනය වෙනුවෙන් ක්‍රියාකරන විද්‍යාගාරයක් බවට පත් වන අතර Aerojet සමාගම වර්තමානයේ ඇමරිකාවේ විශාලතම රොකට් එන්ජින් නිෂ්පාදක සමාගමක් බවට පත් වී තිබේ).
1963 වසරේදී ඇමරිකානු ජනාධිපති John F. Kennedy විසින් මහාචාර්ය Theodore von Kármán හට ඇමරිකාවේ පළමු ජාතික විද්‍යා සම්මානය ප්‍රදානය කරන අතර එම වසරේදීම තරලගතික/වායුගතික විද්‍යාවට හා රොකට් තාක්ෂණයට ඉමහත් සේවයක් කළ, Aerojet සමාගමේ හා JPL හි ආරම්භක අධ්‍යක්ෂක තනතුර හෙබවූ මහාචාර්ය von Kármán මෙලොවෙන් සමාගන්නා ලදී. Aerojet සමාගමේ ආරම්භක භාණ්ඩාගාරික හා JPL හි දෙවන අධ්‍යක්ෂක ලෙස කටයුතු කළ Frank Malina පසුව එක්සත් ජාතීන්ගේ UNESCO හි විද්‍යා පරීක්ෂණ අංශයේ ප්‍රධානියා බවට පත් විය.
ප්‍රථම V-2 මිසයිල අත්හදා බැලීම
ඇමරිකාවේ බටහිර වෙරළේ කැලිෆෝනියා ජනපදයේ මෙසේ සිදු වන අතර 1945 සැප්තැම්බර් 20 වනදා Wernher von Braun හා තවත් ජර්මානු රොකට් ඉංජිනේරුවරුන්, විද්‍යාඥයින් හා තාක්ෂණ නිලධාරීන් 1,400 කට ආසන්න සංඛ්‍යාවක් Operation Paperclip හමුදා ක්‍රියාන්විතය හරහා ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයට ගෙන එන ලදී. මොවුන්ව මුළින්ම ටෙක්සාස් ජනපදයේ Fort Bliss හමුදා මූලස්ථානයට ගෙන යන අතර ඔවුන් වසර කිහිපයක්ම එක්සත් ජනපද යුධ හමුදාව සමග එක් වී ජර්මනියෙන් ගෙන ආ V-2 මිසයිල නවීකරණය කර පරීක්ෂා කරන ලදී.
මෙම පරීක්ෂණ යුධ හමුදාව සදහා මිසයිල පරීක්ෂා කිරීම් ලෙස ආරම්භ වූවත් පසුකාලීන V-2 මිසයිලවල ඉහළ වායුගෝලය පිළිබද විද්‍යාත්මක දත්ත ලබා ගැනීම සදහා උපකරණ සවි කරන ලදී. කෙසේ නමුත් ජර්මනියෙන් ගෙන ආ V-2 මිසයිල අවසන් වීමට ආසන්න වන විට ඉහළ වායුගෝලීය විද්‍යාත්මක පරීක්ෂණ දිගටම සිදු කරගෙන යෑම සදහා අළුත් රොකට්ටුවක් අවශ්‍ය විය. ඒ නිසා ලෝකයේ පළමු වරට විද්‍යාත්මක අරමුණු සදහාම සංවර්ධනය කළ පළමු රොකට්ටුව සෑදීමට ඇමරිකාව තීරණය කරන ලදී.
එක්සත් ජනපද නාවික හමුදාවේ Naval Research Laboratory එක විසින් 1946 අගෝස්තු 21 වනදා කැලිෆෝනියා ජනපදයේ Glenn L. Martin ගුවන් යානා නිෂ්පාදන සමාගමට මෙම කොන්ත්‍රාත්තුව ලබා දෙන අතර NRL විද්‍යාගාරයේ Milton Rosen මෙම ව්‍යාපෘතියේ ප්‍රධාන ඉංජිනේරුවරයා ලෙස කටයුතු කරන ලදී. V-2 මිසයිලයේ රොකට් එන්ජිමට වඩා බලයෙන් අඩු එන්ජිමක් තිබුනත් මෙම රොකට්ටුවට භාවිතා කළ නව තාක්ෂණයන් නිසා V-2 මිසයිලයට වඩා ඉහළට ගමන් කිරීමට හැකි විය. Viking ලෙස හැදින්වූ මෙම රොකට්ටුව ඇමරිකාවේ ද්‍රව ඉන්ධන භාවිත කළ පළමු විශාල රොකට්ටුව විය.
V-2 මිසයිලය මෙන් වානේවලින් නොව ඇලුමිනියම්වලින් Viking රොකට්ටුව නිෂ්පාදනය කළ නිසා මෙය ලෝකයේ පළමු විශාල ප්‍රමාණයේ ඇලුමිනියම් රොකට්ටුවත් වේ. පළමු රොකට්ටුව 1949 මැයි 3 වනදා දියත් කළ අතර එය කිලෝමීටර් 80 ක් ඉහළට ගමන් කරන ලදී. සෑම මෙහෙයුමකින්ම ඉගෙන ගන්නා කරුණුවලින් Rosen ඇතුළු කණ්ඩායම ඊළග Viking රොකට්ටුව වඩා දියුණු තත්වයකට සංවර්ධනය කළ අතර 4 වන Viking රොකට්ටුව කිලෝමීටර් 100 පසුකරමින් අභ්‍යවකාශයට ගමන් කිරීමට සමත් විය. 11 වන Viking රොකට්ටුව වාර්තා පිහිටුවමින් කිලෝමීටර් 254 ක් ඉහළට ගමන් කළ අතර 12 වන දියත් කිරීමෙන් පසු Viking රොකට් වැඩසටහන අවසන් කරන ලදී.
ඇමරිකාවේ ප්‍රථම බැලැස්ටික් මිසයිලය
1950 දී කොරියානු යුද්ධය ආරම්භ වීමත් සමග von Braun ඇතුළු කණ්ඩායමට Fort Bliss වල සිට ඇලබාමා ජනපදයේ Huntsville “රොකට් නගරය” වෙත යෑමට සිදු වන අතර එහිදී von Braun යුධ හමුදාවේ බැලිස්ටික් මිසයිල වැඩසටහනේ ප්‍රධාන ඉංජිනේරුවරයා ලෙස පත් වන අතර ඔවුන් PGM-11 Redstone නම් මිසයිලයක් සංවර්ධනය ආරම්භ කරන ලදී. මෙය ඇමරිකාව තුළ සංවර්ධනය කළ පළමු විශාල බැලිස්ටික් මිසයිලය වූ අතර එයට කිලෝමීටර් 282 ක පමණ පරාසයක් තිබුණි.
දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු ඇමරිකානු ආරක්ෂක දෙපාර්තමේන්තුව විසින් North American Aviation සමාගමට V-2 මිසයිලයේ රොකට් එන්ජින් තාක්ෂණය අධ්‍යයනය කිරීමට හා වඩා දියුණු රොකට් එන්ජිමක් සංවර්ධනය කිරීමට කොන්ත්‍රාත්තුවක් ලබා දී තිබුණු අතර Redstone මිසයිලය සදහා North American Aviation සමාගම විසින් සංවර්ධනය කළ A-5 රොකට් එන්ජිම යොදා ගැනීමට තීරණය කරන ලදී. මෙම රොකට් එන්ජිමේ නිෂ්පාදනය ආරම්භ වීමත් සමග North American Aviation සමාගම Rocketdyne ලෙසින් අළුත් අංශයක් ඒ වෙනුවෙන් ආරම්භ කරන ලදී.
ප්‍රථම අන්තර් මහාද්වීපික බැලැස්ටික මිසයිලය නිර්මාණයට
නමුත් ඇමරිකාවේ මිසයිල සම්බන්ධයෙන් පරීක්ෂණ කළේ යුධ හමුදාව හා නාවික හමුදාව පමණක් නොවේ. 1945 දී කැලිෆෝනියා ජනපදයේ Convair සමාගමේ ඉංජිනේරුවරයෙක් වූ Karel “Charlie” Bossart විසින් කිලෝමීටර් 8,000 ක් දුර ගමන් කළ හැකි මිසයිලයක් සංවර්ධනය කළ හැකි බවට එක්සත් ජනපද ගුවන් හමුදාවට යෝජනා කරන ලදී. ගුවන් හමුදාව විසින් මේ සම්බන්ධයෙන් කටයුතු කිරීමට සීමිත මූල්‍ය ප්‍රතිපාදන සහිත කොන්ත්‍රාත්තුවක් Convair සමාගමට ලබා දෙන ලදී.
මෙම දුර ප්‍රමාණය ඇමරිකාවේ සිට ඍජුවම සෝවියට් දේශයට ළගා වීමට ප්‍රමාණවත් වන නිසා මෙය අන්තර්-මහද්වීපික බැලැස්ටික් මිසයිලයක් (ICBM) වේ. MX-774 ලෙසින් ඇරඹුණු මේ ව්‍යාපෘතිය පසුව Atlas නමින් නම් කළේ ග්‍රීක පුරාවෘත්ත අනුව ලෝකය ඔසවා ගෙන සිටින යෝධයාගේ නමිනි. කෙසේ නමුත් ඒ කාලයේ තිබූ තාක්ෂණය අනුව ඉදි කළ හැකි බලවත්ම මිසයිලයටවත් ඒ කාලයේ තිබූ සැහැල්ලුතම පරමාණු බෝම්බය අවශ්‍ය වූ දුරක් රැගෙන යාමට නොහැකි විය. මේ නිසා 1947 දී මේ කොන්ත්‍රාත්තුව අවලංගු කරන ලදී.
නමුත් පසුකාලීනව හයිඩ්‍රජන් බෝම්බවල ස්කන්ධය අඩු වීමත් සමග ඒවා රැගෙන යාමට හැකි මිසයිල ඉදි කිරීම තවදුරටත් සිහිනයක් නොවන බව වටහා ගත් ගුවන් හමුදාව විසින් 1951 ජනවාරි 16 වනදා MX-1593 නමින් හැදින්වූ නව කොන්ත්‍රාත්තුවක් Convair සමාගමට ලබා දෙන ලදී. නමුත් මෙම ව්‍යාපෘතියට ලබා දුන් ප්‍රමුඛතාවය අඩු විය. මේ කාලයේ Convair සමාගම General Dynamics සමාගම විසින් මිලදී ගත් අතර එය General Dynamics සමාගෙම් Convair අංශය ලෙසින් ඉදිරියට කටයුතු කරන ලදී.
සෝවියට් දේශයත් අන්තර්-මහද්වීපික බැලැස්ටික් මිසයිලයක් සංවර්ධනය කරන බවට බුද්ධි අංශවලට ලැබුණු තොරතුරු අනුව Atlas ව්‍යාපෘතියට ලබා දුන් ප්‍රමුඛතාවය වැඩි කළ අතර අවසානයේ 1954 මැයි 14 වනදා ඇමරිකාවේ ජාතික ආරක්ෂාව පිළිබද ඉහළම ප්‍රමුඛතාවය මෙම ව්‍යාපෘතිවයට හිමි විය. ප්‍රධාන ඉංජිනේරුවරයා ලෙස කටයුතු කළ Bossart ගේ බැලූන් ටැංකි හා අදියර එක හමාරේ රොකට් තාක්ෂණයන් සමගින් SM-65 Atlas මිසයිලය යුධ හමුදාවේ Redstone මිසයිලයට වඩා බෙහෙවින් බලවත් විය.
තවත් අන්තර් මහද්වීපික බැලැස්ටික් මිසයිලයක්
නමුත් Atlas මිසයිලයට යොදා ගත් Bossart ගේ නව තාක්ෂණයන් කෙතරම් දුරට සාර්ථක වේවිදැයි විශ්වාස නැති නිසා 1955 සැප්තැම්බර් මස ගුවන් හමුදාව විසින් Atlas මිසයිලයට සමගාමීව තවත් අන්තර්-මහද්වීපික බැලැස්ටික් මිසයිලයක් සංවර්ධනය කිරීමට Glenn L. Martin සමාගමට භාර දෙන ලදී. මෙය පළමු වරට අදියර දෙකක මිසයිලයක් වූ අතර ඒ සදහා ඔවුන්ට අභ්‍යවකාශයේදී දෙවන අදියරේ එන්ජිම ගැටළුවකින් තොරව ක්‍රියාත්මක කර ගැනීමට සිදු විය. HGM-25A Titan I නමින් හැදින්වූ මෙම මිසයිලය සදහා එන්ජින් නිෂ්පාදනය භාර වෙන්නේ Aerojet සමාගමටයි. මේ සමගින් අඩ සියවසක පමණ කාලයක් පුරා Titan රොකට්වල භාවිතා වූ Aerojet LR-87 හා LR-91 රොකට් එන්ජින් භාවිතයට ගැනීම ආරම්භ වේ.
රුසියාවෙනුත් අන්තර් මහද්වීපික බැලැස්ටික් මිසයිලයක්
කෙසේ නමුත් Atlas හා Titan I මිසයිල දෙකම සංවර්ධනය වෙමින් අතරතුර සෝවියට් දේශය විසින් ඔවුන්ගේ ICBM පරීක්ෂා කර බලා අවසන් වනු ඇති බවට ලැබුණු තොරතුරු අනුව එක්සත් ජනලද ගුවන් හමුදාවට කෙටි කාලීන විසදුමක් අවශ්‍ය විය. ඔවුන්ගේ අදහස වූයේ තමන්ගේ ICBM සංවර්ධනය අවසන් වන තෙක් මධ්‍යම පරාස මිසයිලයක් සූදානම් කිරීමයි. ඒවා තමන්ගේ මිත්‍ර රටක් වූ එක්සත් රාජධානියේ ස්ථානගත කර අවශ්‍ය වූ විටක එතැන් සිට සෝවියට් දේශයට පහර දීමට හැකි විය.
මේ නිසා 1955 දෙසැම්බර් 27 වනදා කැලිෆෝනියා ජනපදයේ Douglas ගුවන් යානා නිෂ්පාදන සමාගමට කිලෝමීටර් 2,820 ක පරාසය ඇති අන්තර්-මධ්‍යම පරාසයේ බැලිස්ටික් මිසයිලයක් (Intermediate Range Ballistic Missile) සංවර්ධනය කිරීමට කොන්ත්‍රාත්තුව ලබා දෙන ලදී. Douglas සමාගමේ Jack Bromberg ප්‍රධාන ඉංජිනේරුවරයා ලෙස කටයුතු කළ අතර ඔහුගේ කැපවීම මස කොන්ත්‍රාත්තුව ලබා දීමෙන් මාස 13 කට පසු පළමු මිසයිලය පරීක්ෂා කිරීමට හැකි විය.
අකුණුවලට අධිපති දෙවියෙක්ව සිහි වීමට PGM-17 Thor ලෙස නම් කළ මෙම මිසයිලයේ පළමු දියත් කිරීම 1957 ජනවාරි 25 වනදා සිදු කරන ලදී. මෙම දියත් කිරීම අසාර්ථක වූවත් පසුව මිසයිල සාර්ථක ලෙස පරීක්ෂා කිරීමට ඔවුන්ට හැකි විය. ගුවන් යානාවල ප්‍රවාහනය කිරීමට හැකි වන ලෙස මීටර් 2.4 ක විෂ්කම්භයකින් යුක්ත වූ මෙම මිසයිලයේ භාවිතා කරනු ලැබුවේ Rocketdyne විසින් නිෂ්පාදනය කළ රොකට් එන්ජිමකි.
අභ්‍යාවකාෂයට චන්ද්‍රිකාවක් යැවීමේ සූදානමක්
මේ ආකාරයට von Braun ගේ මිසයිල වැඩසටහන්වලින් පරිබාහිරව ඇමරිකාවේ ප්‍රධාන මිසයිල 3 ක් සංවර්ධනය කරන ලදී. මේ අතර 1955 දී Viking වැඩසටහන මෙහෙයවූ Milton Rosen විසින් පෘථිවි කක්ෂයට විද්‍යාත්මක චන්ද්‍රිකාවක් යැවීමේ වැදගත්කම පිළිබද යෝජනාවක් ජාතික විද්‍යා පදනමට ඉදිරිපත් කරන ලදී. ඔහුගේ අදහස වූයේ වැඩිදියුණු කළ Viking රොකට්ටුවකට දෙවන අදියරක් සම්බන්ධ කර චන්ද්‍රිකාවක් දියත් කිරීමයි.
මේ සමගින් ගුවන් හමුදාව හා යුධ හමුදාවත් තමන්ගේ මිසයිල භාවිතා කරමින් චන්ද්‍රිකාවක් යැවිය හැකි බවට යෝජනා කරන ලදී. Atlas මිසයිලය සංවර්ධන කටයුතුවල ආරම්භයේ සිටි නිසා ගුවන් හමුදාවේ යෝජනාවට එතරම් සැලකිල්ලක් ලැබුනේ නැත. යුධ හමුදාවේ බලාපොරොත්තුව වූයේ ඔවුන්ගේ Redstone රොකට්ටුවක් වැඩි දියුණු කර චන්ද්‍රිකාවක් දියත් කිරීමයි. චන්ද්‍රිකාව සෑදීමට ඔවුන් උනන්දු නොවූ අතර එය JPL එකට භාර දීමට අදහස් කරන ලදී. එමෙන්ම චන්ද්‍රිකාව පෘථිවිය වටා ගමන් කරන විට එය හා සන්නිවේදනය කිරීමේ පහසුකම් සැපයීමට නාවික හමුදාවට භාර දිය යුතු වේ.
කෙසේ නමුත් Rosen වැඩ කරන නාවික හමුදාවේ NRL එකේ චන්ද්රිකා වැඩසටහන තෝරා ගත්තොත් රොකට්ටුව, චන්ද්‍රිකාව හා සන්නිවේදනය යන අංශ 3 ම ආවරණය වේ. මේ හේතූන්ට අමතරව von Braun ගේ ජර්මානු ඉතිහාසය සම්බන්ධයෙන් ඇමරිකානු මහජනයා දෝෂාරෝපණයට ලක් කළ අතර ඒ නිසා von Braun ගේ රොකට්ටුවකින් ඇමරිකාවේ පළමු චන්ද්‍රිකාව යැවීම මහජන විරෝධයකට ලක් විය හැකි බව දේශපාලනික වශයෙන් මතු වූ ගැටළුවක් විය. එමෙන්ම Atlas හා Redstone යන දෙකම හමුදා මිසයිල විය. මේ නිසා අවසානයේ Vanguard නමින් නාවික හමුදාවේ NRL එකට ඇමරිකාවේ පළමු කක්ෂීය රොකට්ටුව හා චන්ද්‍රිකාව සංවර්ධනය කිරීම භාර දෙන ලදී.
චන්ද්‍රිකාවන් යැවීමේදී රුසියාවට පරදී
Vanguard රොකට්ටුවේ පළමු අදියර වැඩි දියුණු කළ Viking රොකට්ටුවක්ම වූ අතර දෙවන අදියර Aerojet සමාගමේ AJ-10 එන්ජිමකින් බලගන්වන ලදී. තුන්වන අදියර සරල ඝන ඉන්ධන රොකට්ටුවක් විය. 1956 දෙසැම්බර් 8 වනදා Vanguard TV-0 නමින් හැදින්වූ පරීක්ෂණ මෙහෙයුම සිදු කළ අතර දෙවන පරීක්ෂණ මෙහෙයුම 1957 මැයි 1 වනදා සිදු කරන ලදී. මෙම මෙහෙයුම්වලදී පළමු අදියර පමණක් පරීක්ෂා කළ අතර කක්ෂයට ළගා වීමට හැකියාවක් තිබුනේ නැත.
1957 ඔක්තෝබර් 4 වනදා සෝවියට් දේශය පළමු චන්ද්‍රිකාව දියත් කරන අතර Vanguard රොකට්ටුවේ කක්ෂීය මෙහෙයුමට පෙර තවත් එක් පරීක්ෂාවක් ඉතිරිව තිබුණි. ලැබූ පරාජය නිසා von Braun ටත් ඔහුගේ Redstone මිසයිලයක් මගින් චන්ද්‍රිකාවක් යැවීමට සූදානම් කරන ලෙස දන්වනු ලැබීය. Vanguard රොකට්ටුවේ තුන්වන පරීක්ෂණ මෙහෙයුම ඔක්තෝබර් 23 වනදා සිදු කළ අතර Vanguard 1 චන්ද්‍රිකාව රැගත් Vanguard TV-3 රොකට්ටුව 1957 දෙසැම්බර් 6 වනදා දියත් කරන ලදී. මීටර් 1.2 ක් ඉහළ නැගුණු රොකට්ටුවේ ප්‍රධාන රොකට් එන්ජිම ක්‍රියාවිරහිත වූ අතර රොකට්ටුව නැවත දියත් පුවරුව මතට වැටී පුපුරා යන ලදී.
දින 84කින් Explorer 1 චන්ද්‍රිකාව ගුවනට
JPL ඉංජිනේරුවන් විසින් දින 84 කින් සෑදූ Explorer 1 චන්ද්‍රිකාව රැගත් Juno I ලෙස හැදින්වූ වැඩි දියුණු කරන ලද Redstone රොකට්ටුවක් 1958 දෙසැම්බර් 31 වනදා දියත් කරන ලදී. පසුව මාර්තු 17 වනදා Vanguard රොකට්ටුවක් විසින් Vanguard 1 චන්ද්‍රිකාව කක්ෂගත කරන ලදී. මෙම චන්ද්‍රිකාව හා රොකට්ටුවේ තෙවන අදියර අදටත් පෘථිවි කක්ෂයේ පවතින්නේ කක්ෂයේ පවතින පැරණිම කෘතිම වස්තූන් 2 ලෙසයි.
ඒ වසරේම ඇමරිකාවේ ජාතික ගගනවිද්‍යා හා අභ්‍යවකාශ පරිපාලනායතනය (National Aeronautics & Space Administration) බිහිවන අතර von Braun ගේ කණ්ඩායම සිදු කරමින් පැවති යුධ හමුදාවේ මිසයිල වැඩසටහන නාසා ආයතනයට භාර කරන ලදී. 1959 ඔක්තෝබර් මස Atlas මිසයිලය භාවිතයට එක්වන අතර Titan I මිසයිල වැඩසටහන නවතා දමන ලදී. නමුත් පසුව Martin සමාගම Titan II ලෙසින් වැඩි දියුණු කළ මිසයිලයක් ඉදිරිපත් කරන අතර එය ගුවන් හමුදාව විසින් භාවිතයට ගන්නා ලදී.
පළමු ඇමරිකානු ගගනගාමියා අභ්‍යාවකාශයට
නාසා ආයතනයට එක් වූ von Braun ගේ Redstone රොකට්ටුව ඇමරිකාවේ පළමු ගගනගාමියා ලෙස Alan Shepard ව අභ්‍යවකාශයට ගෙන යනමුත් ගගනගාමියෙක් රැගත් Mercury අභ්‍යවකාශ යානයක් පෘථිවි කක්ෂයට යැවීමට එහි බලය ප්‍රමාණවත් නොවේ. එම කාර්යයන් සදහා යොදා ගන්නේ Atlas රොකට්ටුවකි. Mercury වැඩසටහනෙන් පසුව ආරම්භ කළ Gemini වැඩසටහනේදී ගගනගාමීන් දෙදෙනා බැගින් රැගත් Gemini යානා පෘථිවි කක්ෂයට යැවීමට Titan II රොකට් යොදා ගන්නා ලදී.
මේ වන විට Apollo මෙහෙයුම් සදහා රොකට් සැලසුම් කිරීම von Braun ට භාර වී තිබුණි. ඔහු හා ඔහුගේ ඉංජිනේරු කණ්ඩායම විසින් සැලසුම් කළ Saturn I, Saturn IB හා Saturn V රොකට් විවිධ Apollo මෙහෙයුම්වලට යොදා ගන්නා ලදී. මේ අතරින් අති දැවැන්ත Saturn V චන්ද්‍ර රොකට්ටුව අදියර 3 කින් යුක්ත විය.
එහි පළමු අදියර නිෂ්පාදනය Boeing සමාගම විසිනුත්, දෙවන අදියර නිෂ්පාදනය North American Aviation සමාගම විසිනුත්, තෙවන අදියර නිෂ්පාදනය Douglas සමාගම විසිනුත් සිදු කරන ලදී. මෙම අදියර 3 ටම රොකට් එන්ජින් නිෂ්පාදනය කළේ Rocketdyne විසින් වූ අතර Apollo මව් යානයේ භාවිතා කළ ප්‍රධාන රොකට් එන්ජිම නිෂ්පාදනය කළේ Aerojet සමාගම විසිනි.
සන්නිවේදන චන්ද්රිකා උඩු ගුවනට
මේ අතර Atlas රොකට්ටුවට Able, Agena, Centaur ලෙසින් විවිධාකාර දෙවන අදියර සම්බන්ධ කරමින් සාර්ථක කක්ෂීය රොකට්ටුවක් ලෙස සංවර්ධනය වන අතර ප්‍රමාණයෙන් කුඩා Thor මිසයිලයටත් දෙවන අදියර සම්බන්ධ කරමින් කුඩා ප්‍රමාණයේ චන්ද්රිකා දියත් කරන රොකට්ටුවක් බවට සංවර්ධනය විය. මෙම රොකට් මගින් පෞද්ගලික සමාගම්වල සන්නිවේදන චන්ද්රිකා සහ නාසා ආයතනයේ විද්‍යාත්මක චන්ද්රිකා හා වෙනත් ග්‍රහලෝක අධ්‍යයනයට අභ්‍යවකාශ යානා දියත් කිරීමට භාවිතා කරන ලදී.
ඇමරිකානු ආරක්ෂක අංශ තමන්ගේ ඔත්තු බැලීමේ හා වෙනත් ආරක්ෂක චන්ද්රිකා මෙම රොකට් ඇසුරින් කක්ෂගත කරන ලදී. Thor රොකට්ටුවට එක් කළ දෙවන අදියරක් Delta ලෙස හැදින්වූ අතර මෙම රොකට්ටුව හැදින්වූයේ Thor-Delta ලෙසයි. පසුව මෙහි නාමය Delta පමණක් බවට පත් වන අතර වර්තමානය දක්වා භාවිතා කරනා Delta රොකට් පෙළපත ආරම්භ වන්නේ එලෙසයි. Titan රොකට් පෙළපතත් Titan III හා Titan IV ලෙසින් සංවර්ධනය වන අතර 2005 ඔක්තෝබර් 19 වනදා අවසන් Titan IV රොකට්ටුව දියත් කරමින් Titan රොකට් පෙළපත අවසන් කරන ලදී.
ඇත්තටම ඇමරිකාවට ජර්මනියෙන්ද රොකට් ලැබුණේ?
සංක්ෂිප්තයක් ලෙස මෙලෙසින් දැක්වූ ඇමරිකාවේ රොකට් ඉතිහාසය අප නිතර අසා ඇති “ජර්මනියෙන් ඇමරිකාවට රොකට් තාක්ෂණය ලැබුණා” යන කතාවට වඩා බෙහෙවින් වෙනස් බව ඔබටත් වැටහෙණු ඇත. ඇමරිකාවේ බටහිර වෙරළේ කැලිෆෝනියා ජනපදයේ රොකට් සමාගම්වලට ඇලබාමාවල සිදු කළ von Braun ගේ රොකට් පරීක්ෂණවලින් ලැබුණු දෙයක් නැති තරම්ය. Atlas, Titan I, Thor හා Redstone මිසයිල එකිනෙකට සම්පූර්ණයෙන්ම වෙනස් වන්නේ ඒ නිසාය.
Redstone මිසයිල වැඩසටහනට හා Saturn රොකට් පෙළපතට ජර්මානු රොකට් ඉංජිනේරුවරුන්ගෙන් ලැබුණු සහාය අති මහත් වන නමුත් “ඇමරිකාවට රොකට් තාක්ෂණය ජර්මනියෙන් ලැබුණා” යැයි පැවසීම Atlas, Titan, Delta රොකට් පෙළපත් නිර්මාණය කළ Goddard, von Kármán, Malina, Rosen, Bossart වැනි අති දක්ෂ ඉංජිනේරුවන් හා ඔවුන්ගේ කණ්ඩායම්වලට සිදු කරන අපහාසයකි.
සීතල යුද්ධයේ වූ සංවර්ධනයට අද මොකද වුනේ?
ඇමරිකාවේ මෙන්ම සෝවියට් දේශයේත් 50 හා 60 දශකයන්වල රොකට් තාක්ෂණයේ සිදු වූ සංවර්ධනය සම කිරීමට නොහැක. ඒ කාලයේ ඇමරිකාවේ තිබූ රොකට් සමාගම්වලට වර්තමානයේ කුමක් සිදු වී ඇත්දැයි ඔබ කල්පනා කරනවා ඇති.
Saturn V රොකට්ටුවේ පළමු අදියර නිෂ්පාදනය කළ ලෝකයේ විශාලතම ගුවන් යානා නිෂ්පාදක සමාගමක් වන Boeing සමාගම අදටත් පවතී. Saturn V රොකට්ටුවේ දෙවන අදියර හා Apollo මව් යානය නිෂ්පාදනය කළ North American Aviation සමාගම 1967 සැප්තැම්බර් මස Rockwell-Standard සමාගම හා එක් වෙමින් North American Rockwell සමාගම බවට පත් විය. අභ්‍යවකාශ ෂටලයේ කක්ෂීය යානා (Orbiters) නිෂ්පාදනය කරන්නේ මේ සමාගමයි.
පසුව 1996 දී North American Rockwell සමාගම Rocketdyne ඇතුළුව තමන්ගේ අභ්‍යවකාශ අංශය Boeing සමාගමට විකුණන ලදී. 2005 දී Boeing සමාගම Rocketdyne අංශය Pratt & Whitney සමාගමට විකුණන ලද අතර 2013 දී එම සමාගම විසින් Rocketdyne අංශය GenCorp සමාගමට විකුණන ලදී. Aerojet සමාගම ඒ වන විටත් GenCorp සමාගමේ පාලනය යටතේ තිබූ අතර දශක ගණනාවක් පුරා රොකට් එන්ජින් නිෂ්පාදනයට තරග කළ සමාගම් දෙක එක් කරමින් Aerojet Rocketdyne සමාගම එලෙස නිර්මාණය විය.
Saturn V රොකට්ටුවේ තෙවන අදියර නිෂ්පාදනය කළ Douglas සමාගම 1967 දී McDonnell ගුවන් යානා නිෂ්පාදක සමාගම හා එක් වෙමින් McDonnell Douglas සමාගම නිර්මාණය කරන ලදී 1997 දී Boeing සමාගම විසින් එය මිලදී ගන්නා ලදී. ඒ අනුව Delta රොකට් පෙළපත Boeing සමාගමට අයිති විය.
1961 දී Glenn L. Martin සමාගම සහ American-Marietta සමාගම් දෙක එක් වෙමින් Martin Marietta සමාගම නිර්මාණය කරන අතර එය 1995 දී Lockheed සමාගම හා එක්වෙමින් Lockheed Martin සමාගම බිහි කරන ලදී. General Dynamics සමාගම Convair ඇතුළු අභ්‍යවකාශ අංශය 1994 දී Martin Marietta සමාගමට විකුණන අතර 1995 දී එය Lockheed Martin සමාගමට යටතට අයිති වේ.
2006 දී Boeing සමාගමේ Delta රොකට් නිෂ්පාදන අංශය හා Lockheed Martin සමාගමේ Atlas රොකට් නිෂ්පාදන අංශ එක් කරමින් United Launch Alliance නම් සමාගමක් ආරම්භ කළ අතර වර්තමානයේ ඇමරිකාවේ ඉහළම ගුණාත්මකබාවයකින් යුක්ත රොකට් නිෂ්පාදනය කරන්නේ ඔවුන්ය.
මීට අමතරව Apollo චන්ද්‍ර යානය නිෂ්පාදනය කළ Grumman ගුවන් යානා නිෂ්පාදන සමාගම 1994 දී Northrop සමාගම සමග එක් වෙමින් Northrop Grumman සමාගම පිහිටුවන ලදී. අභ්‍යවකාශ ෂටල සදහා ඝන ඉන්ධන බූස්ටර් නිපදවූ Thiokol සමාගමත් වර්තමානයේ Northrop Grumman සමාගම මිලදී ගෙන ඇත.
ඒ අනුව 50, 60 දශකවල ඇමරිකාවේ තිබූ අභ්‍යවකාශ ක්ෂේත්‍රයට සම්බන්ධ පොදු හා පෞද්ගලික සමාගම් සියල්ලම පාහේ වර්තමානයේ ඇමරිකාවේ විශාලතම ආරක්ෂක, ගුවන් හා අභ්‍යවකාශ ක්ෂේත්‍රයේ නිෂ්පාදන සමාගම් වන Boeing, Lockheed Martin හා Northrop Grumman සමාගම්වලින් මිලදී ගෙන අවසන්ය.
මෙම සමාගම් අභ්‍යවකාශ ක්ෂේත්‍රයේ හදුන්වන්නේ OldSpace සමාගම් ලෙසිනි. ඒ ඔවුන්ගේ රොකට් වංශකතා අඩසියවසක් පමණ පැරණි කීර්තිමත් ඉතිහාසයකට උරුමකම් කියන නිසාය. 2000 වසරෙන් පසුව ආරම්භ වූ Blue Origin, SpaceX වැනි සමාගම් හදුන්වන්නේ NewSpace සමාගම් ලෙසයි.
මේ ලිපිය කියවූ ඔබට තවත් ගැටළුවක් එන්නට ඇති. ඔව්, නාසා ආයතනය රොකට් සාදන්නේ නැත.
